VAN Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Afet Yönetimi ve Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk, Hakkari’de sık sık deprem yaşandığına değinerek, yaz aylarında kapsamlı bir çalışma yapılacağını belirtti. Prof. Yüksekova-Şemdinli fay zonu aslında deprem üretti. Bu hem Türkiye hem de bizim için önemli bir bilgi olacak.” dedi.
Yüksekova’da art arda meydana gelen depremler tedirginlik yaratırken, bölge en son Pazar günü 4,4 büyüklüğünde sarsılmıştı. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (Van YYÜ) Afet Yönetimi ve Deprem Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Azad Sağlam Selçuk, Hakkari bölgesinde biri Yüksekova fay zonu ve Şemdinli fay zonu olmak üzere iki fay bulunduğunu belirtti. Bu fayların 2012 yılında MTA’nın diri fay haritasına işaretlendiğini belirten Prof. Dr. Sağlam, “Maalesef 6 Şubat 2023 depremini yaşadıktan sonra ülkemiz bu konularda biraz daha hassaslaştı. Biliyoruz. Bölgede kuzey-güney yönünde bir sıkışma olduğu belirtiliyor. Daha önceki yıllarda Yüksekova ve Şemdinli’de yapılan araştırmalarda sismik boşluk olarak isimlendirilmişti. Sismik boşluk bariz bir boşluk.” “Bir süredir deprem üretmemiş en değerli yerlerden biri ve önümüzdeki yıllarda deprem üretme potansiyeli yüksek olan faylardan biri” dedi.
Prof., bölgede daha önce de küçük depremlerin yaşandığını anlattı. Sağlam, “6 Şubat depreminden sonra gerilimin Bitlis-Zagros Kenet Kuşağı üzerinden bu bölgelere aktarıldığı bilgisi geldiğinde bu bölgede deprem riskinin artmasıyla bölge olarak daha hassas hale geldik. Evet Yüksekova Şemdinli fay zonunun sismik boşluklardan yani deprem üretim potansiyeli olan yerlerden biri olduğunu söyledi.
‘TARİHİ BİLİNMEYEN HATALARDAN BİRİ’
Prof., bu yıl bölgede kapsamlı bir çalışma yapılacağını da açıkladı. Dr. Sağlam şunları söyledi:
Van YYÜ, TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Maden Tetkik ve Arama (MTA), AFAD, Yüksekova tarafından hazırlanan “Türkiye Diri Faylarının Paleosismolojik Özelliklerinin Belirlenmesi: Yüksekova-Şemdinli Fay Zonu, Başkale, Erciş ve Tutak Fay Projesi” kapsamında -Şemdinli fay zonunun aslında en son ne zaman deprem ürettiğini öğreneceğiz. Daha önceki tarihsel dönemlerde ne zaman deprem ürettiğini öğrenip bundan sonra ne zaman deprem olabileceği veya deprem yenilenme aralığının ne kadar olduğu hakkında bilgi edineceğiz. Bu hem Türkiye hem de bizim için değerli bir bilgidir. Çünkü Yüksekova ve Şemdinli fay zonuna baktığınızda 1900’lü yıllardan günümüze kadar büyük bir deprem üretmemiş. Enstrümantal dönem diyoruz. Aslında tarihi dönem kayıtlarında tam bir veri bulunmamaktadır. Yani Yüksekova’da büyük deprem var mı yok mu? Hiçbir bilgi yok. Sadece şu bilgi var: 1930’lu yıllarda Salmas fayı nedeniyle deprem meydana geldi. Bu bölgede 2 bin 300 kişi hayatını kaybetti. Ama sadece Türkiye’de değil, bölgenin tamamında. Sadece bu bilgi var. Onun dışında tarihi bilinmeyen merak edilen faylardan biridir.”
HENDEKLER KAZILACAK, ANALİZLERİ YAPILACAK
Prof., hazırladıkları proje kapsamında yapılacak çalışmaların önemine değindi. Sağlam, bunun sonunda imar bazlı çalışmalarda kullanılmak üzere deprem senaryolarının üretileceğini, dolayısıyla kentleşmenin bu anlamda yeniden revize edileceğini söyledi. Prof. Dr. Sağlam, “Bir fay sadece deprem üretip sonra bitmiyor. Depremin tekrarlanma aralığı var. Mutlaka bir gerilim birikimi var. Bu birikim tekrarlarını ortaya çıkarmak için faylar boyunca hendek kazıları yapıyoruz. 30 metre uzunluğunda, kısmen 4-6 metre derinliğinde açık hendekler var. Bu hendeklerin içinde faylar var.” Konuyla ilgili arka plan bilgisi almaya çalışıyoruz. Bu bilim adamlarıyla çeşitli analizler ve tarihlemeler yaparak örneğin Çaldıran fayındaki depremlerin tekrarlanma aralığının yaklaşık 500 ile 700 yıl arasında olduğunu söylüyoruz. Bu bilinmesi gereken önemli bir şeydir. Çünkü tüm planlarınızı buna göre yapıyorsunuz. En önemlisi TÜBİTAK Lideri Hasan Mandal, “AFAD Lideri Orhan Tatar sayesinde 2023 depremi sonrası fayların CV’lerinin alınması için Türkiye genelinde başlatılan bir proje.”
‘YÜKSEKOVA’DA ZEMİN KÖTÜ’
Bu yıl yapacakları çalışmalarla doğru veriler elde edilirse birçok bilginin ortaya çıkmasını umduklarını anlatan Prof. Sağlam, “Fayın geçtiği yerleri haritalandıracağız. Yüksekova lokasyonu kötü olan bölgelerden biri. Şemdinli, Yüksekova’ya göre daha iyi, daha kayalık bir zeminde. Bu nedenle Şemdinli deprem olduğunda depremi daha az hissediyor ve bu da Yüksekova neden bu kadar tedirgin?” Bunun nedeni kısmen zemin özelliklerinden kaynaklanmaktadır. Yüksekova’da dikkat edilmesi gereken en önemli konulardan biri de zeminine bağlı olarak deprem yönetimine uygun konutların yapılıp yapılmadığıdır. Yüksekova’daki binaların deprem performansına yönelik çalışmalar sürüyor. Bazı okullar boşaltıldı. Bu önemli bir şey, “Evet doğru, Yüksekova’da her an büyük deprem olabilir ama bu depremin tarihi ve ne kadar büyük deprem üretebileceği konusunda bilgimiz yok” dedi.
